بررسی سیر تحول رویکرد های هزینه یابی و بودجه بندی عملیاتی در فضای کسب و کار صنعتی

فضای کسب و کار در حوزه صنعت در یک قرن اخیر دستخوش تحولات زیادی بوده است. پارادایم های حاکمبر محیط صنعتی تا قبل از دهه 1950 از نامعادله فزونی تقاضا بر عرضه متاثر بودند و بسیاری از رویکردها وتکنیک های مدیریتی نیز بر این اساس شکل می گرفتند. بعد از دهه 1950 نامعادله فوق تغییر پیدا کرد و فزونیعرضه بر تقاضا، و در نتیجه شدت گرفتن رقابت میان بنگاههای اقتصادی، موجب شد پارادایم غالب از توجه بهسودآوری به ارزش آفرینی هم برای سهامدار و هم برای مشتری تغییر کند. در همین راستا مد لهای هزینه یابی و بهتبع آن رویکردهای بودجه بندی مبتنی بر ارزش آفرینی مانند بودجه بندی بر مبنای صفر، بودجه بندی بر مبنایفعالیت، هزینه یابی هدف، مدیریت ارزش افزوده و حسابداری مدیریت استراتژیک مطرح گردیدند و اخیرا نیزبحث فراسوی بودجه بندی (beyond budgeting)به تکامل دانش بودجه بندی متناسب با شرایط و بسترهای محیط کمک شایانی نموده است. برای ارائه چارچوب مفهومی مدل جامع هزینه یابی و بودجه بندی در محیطصنعتی ایران نیز لازم است به پارادایم ها و سایر متغیر های محیطی توجه شود و با در نظر گرفتن آن، نسبت بهبکارگیری رویکردها و تکنی کها اقدام نمود. با توجه به بررسی شرایط محیط صنعتی ایران و لزوم رقابت با صنایعجهانی در سه بعد کیفیت، بهای تمام شده و زمان، رویکردهای مبتنی بر ارزش آفرینی و مدیریت موثر هزینه ها،نقش غیر قابل انکاری در کمک به روند توسعه و ارتقا عملکرد شرکت ها و صنایع ایرانی ایفا خواهند نمود. از اینرولزوم تدوین یک چارچوب جامع برای هزینه یابی و بودجه بندی متناسب باشرایط محیطی صنایع ایرانی بایستی ازدو جنبه مطالعات آکادمیک و استفاده عملیاتی از رویکردهای نوین مورد توجه بیشتر قرار گیرد. لازم بذکر است کهدر این مقاله صرفا کلیات موضوع طرح شده و طراحی و تدوین یک چارچوب جامع برای هزینه یابی و بودجهبندی عملیاتی در محیط صنعتی ایران مستلزم مطالعات گسترده ای است.